„Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa.“ Historia przynależności jednostki do wspólnoty oraz wynikających z niej praw i obowiązków
21.09.2020 - 22.09.2020 - Würzburg (Niemcy)
www: http://pmh.umk.pl/start/konferencja-kazdy-czlowiek-ma-prawo-do-posiadania-obywatelstwa-2020-rok/
Polska Misja Historyczna
87074 Würzburg, ul. Am Hubland 1
0049 931 31 81029
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Historii i Archiwistyki, Zakład Historii Krajów Bałtyckich
Julius-Maximilians-Universität Würzburg, Philosophische Fakultät, Lehrstuhl für Fränkische Landesgeschichte
dr Renata Skowrońska
e-mail: r.skowronska@uni-wuerzburg.de
dr Renata Skowrońska
e-mail: r.skowronska@uni-wuerzburg.de
telefon: 0049 931 31 81029
Historia koncepcji obywatelstwa sięga starożytności i wiąże się z uprzywilejowanym statusem mieszkańców danego kraju: pojęciem tym określano wolnych mieszkańców greckich polis. Ich pozycja była początkowo omawiana przez filozofów w kontekście zobowiązań i pożądanych cnót. Dopiero Arystoteles zdefiniował pojęcie obywatelstwa bardziej szczegółowo, szczególnie w odniesieniu do specjalnych praw tej grupy: obywatele są zatem mężczyznami uprawnionymi do udziału w sądownictwie i sprawowaniu władzy. Obywatelstwo oznaczało w związku z tym pełne prawa polityczne dla określonej grupy osób. Tylko synowie „obywatelskich” rodzin mogli wejść do uprzywilejowanego kręgu obywateli. „Obcy”, nawet jeśli od dawna byli mieszkańcami polis, a nawet urodzili się w danym kraju (na przykład w Atenach), a także wiele osób pozbawionych statusu wolnych, pozostawali wykluczoni. Pojęcie obywatelstwa zostało rozwinięte w starożytnym Rzymie. Początkowo tylko mieszkańcom „Wiecznego Miasta” wolno było korzystać z praw cives Romani, później przyznano je również innym osobom lub całym grupom. Wraz z końcem Republiki obywatele stopniowo tracili swoje prawa polityczne. W rezultacie wyłonił się model obywatelstwa, w którym równość wobec prawa (sprawiedliwość) miała nadrzędne znaczenie. Aż do Constitutio Antoniniana, dekretu cesarza Marka Aureliusza Severusa Antoninusa (zwanego Karakallą) z 212 roku, w którym przyznano obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom imperium, miało ono charakter zamknięty i elitarny. Wraz z tym edyktem obywatelstwo ponownie stało się wspólnym dobrem wielu mieszkańców imperium (wykluczeni byli niewolnicy i „obcy”), lecz bez gwarancji udziału w rządach i sądownictwie. Obywatelstwo określało zatem wyłącznie status pewnej grupy poddanych. Celem konferencji jest przedstawienie rozwoju koncepcji obywatelstwa jako wzajemnego stosunku prawnego między jednostką a państwem, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na obszarach polskim i niemieckim od średniowiecza do około 1948 roku (do ogłoszenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka). W oparciu o formy mające na celu uprzywilejowanie niektórych grup społecznych i warstw (np. obywatelstwo miejskie w średniowieczu i w nowożytności) oraz różne korporacyjne formy przynależności (np. klasztorów czy kapituł) można przedstawić fazy rozwoju tego terminu, aż do wykształcenia się nowoczesnej koncepcji narodowości (XVIII-XIX wiek) i uznanie go za jedno z podstawowych praw każdego człowieka (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 rok). W tym kontekście interesująco przedstawia się również ewolucja postrzegania praw i obowiązków poddanych i obywateli, zarówno przez władze, jak i ludność określonych obszarów. Zasięg geograficzny konferencji obejmuje dwa obszary: polską i niemiecką przestrzeń kulturową. Granice polityczne tych terenów pokrywają się w znacznej mierze z historycznymi terenami Polski (Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, Rzeczpospolita, Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie, II Rzeczpospolita) oraz niemieckojęzycznymi terenami Świętego Cesarstwa Rzymskiego i krajów poza jej granicami (Prusy Książęce (od 1701 r. Królestwo Pruskie, Szwajcaria od 1499 r.), Związku Niemieckiego itd.