Wiadomości

Wydarzenia Marca 1968 na Uniwersytecie Warszawskim wywołały poruszenie na wielu polskich uczelniach, w tym na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. 12 marca mija pół wieku od pierwszego wiecu zwołanego przez toruńskich studentów.

Wszystko zaczęło się od demonstracji, do której 30 stycznia 1968 r. doszło w Warszawie po zdjęciu z afisza przedstawienia "Dziadów" Adama Mickiewicza wystawionych w Teatrze Narodowym. Milicja rozpędziła demonstrację i zatrzymała kilkadziesiąt osób, w tym grupę studentów UW. Na początku marca minister oświaty i szkolnictwa wyższego zdecydował o relegowaniu dwóch studentów z uczelni, Adama Michnika i Henryka Szlajfera, a wkrótce zatrzymano kilku innych studentów, którzy organizowali wiec w obronie kolegów. 8 marca na Uniwersytecie Warszawskim zorganizowano demonstrację brutalnie rozpędzoną przez milicję i tzw. aktyw robotniczy. Jednocześnie władza rozpoczęła kampanię propagandową, w której pojawiły się wątki antysemickie.

W ciągu kilku dni protesty ogarnęły inne ośrodki akademickie. Na UMK i w kilku punktach miasta pojawiły się ulotki i plakaty solidaryzujące się ze studentami UW i potępiające brutalność włądzy, a na znajdującym się niedaleko akademików budynku Komitetu Miejskiego PZPR zawieszono transparent: „Żądamy wolności słowa, precz z cenzurą”.

12 marca w Domu Studenckim nr 3 odbył się pierwszy wiec studentów. W jego trakcie dyskutowano na temat wydarzeń w Warszawie i sposobu, w jaki informowała o nich oficjalna prasa. Drugi i największy wiec odbył się 14 marca w stołówce uniwersyteckiej. Wzięło w nim udział ponad 700 studentów, a na spotkanie przybył także, w roli obserwatora, ówczesny rektor prof. Witold Łukaszewicz. Na wiecu przyjęto rezolucję, w której zaprotestowano przeciwko akcjom podjętym przez milicję i Służbę Bezpieczeństwa na Uniwersytecie Warszawskim i wezwano do uwolnienia wszystkich zatrzymanych. Zdecydowano także o wysłaniu delegacji studenckiej do Warszawy, która miałaby przekazać treść rezolucji i zorientować się na miejscu w przebiegu wypadków. W  kolejnych dniach rezolucję powielono i kolportowano wśród studentów. Ostatni wiec, na który przybyło ok. 600 osób, odbył się 18 marca. Zreferowano w jego trakcie dostępne informacje o sytuacji na polskich uczelniach. 18 marca zebrał się także, na nadzwyczajnym posiedzeniu, Senat UMK.

Jak pisze historyk prof. Mirosław Golon, "Aktywność studentów spowodowała poruszenie również w środowiskach robotniczych miasta oraz w jego najbliższych okolicach, gdzie pojawiły się antykomunistyczne ulotki i wystąpienia".

Podczas wydarzeń marcowych UMK był pod baczną obserwacją władz politycznych i Służby Bezpieczeństwa, kilkudziesięciu studentów wezwano na rozmowy, zaostrzono inwigilację środowiska uniwersyteckiego w tym kontrolę korespondencji.

Rezolucja studentów UMK z 14 marca 1968 r.:

My studenci UMK w Toruniu, zebrani na ogólnym wiecu uczelnianym, poruszeni i wstrząśnięci ostatnimi wydarzeniami na terenie uczelni i ulicach warszawskich, powodowani obywatelską troską o dalszy prawidłowy rozwój naszej socjalistycznej Ojczyzny, aprobując podstawowe założenia i wartości socjalizmu.
Protestujemy:
1. przeciwko brutalnym akcjom podjętym wobec studentów przez umundurowaną milicję i cywilne bojówki
2. przeciwko ingerencji władz bezpieczeństwa w życie akademickie
3. przeciwko naruszaniu praworządności i przeciwko gwałceniu Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Pytamy:
1. Kto wezwał bojówki, które w dniu 8 marca br. pojawiły się przed gmachem Uniwersytetu jeszcze przed rozpoczęciem wiecu akademickiego?
2. Kto zezwolił uzbrojonym w pałki bojówkom na wkroczenie na teren uczelni?
3. Kto ponosi odpowiedzialność za brutalne akcje milicji?
Żądamy:
1. Natychmiastowego uwolnienia wszystkich studentów i pracowników nauki zatrzymanych, aresztowanych i skazanych w związku z ostatnimi zajściami. Ponadto żądamy, aby wrócono prawa studenckie wszystkim pozbawionym ich w związku z ostatnimi wydarzeniami.
2. Żądamy surowego potępienia i niezwłocznego ukarania winnych wkroczenia milicji i cywilnych bojówek na teren warszawskich uczelni.
3. Całkowitej rekompensaty za szkody fizyczne i moralne wyrządzone ofiarom zajść.
4. Opublikowania rezolucji studentów warszawskich i sprostowania przez prasę jednostronnego obrazu wydarzeń i podanie pełnej listy ofiar i nazwisk winnych.
5. Żądamy przekazania naszej rezolucji środkom ogólnej informacji dla poinformowania szerokich mas społeczeństwa.
6. Żądamy jawności życia politycznego, aby w przyszłości zapobiec nieporozumieniom i zajściom z dnia 8 III 1968 r.
7. Żądamy informowania opinii publicznej na bieżąco, nie tak jak w sprawie Jasienicy i innych, co powoduje rozdwojenie w narodzie.
8. Żądamy nieskrępowanego rozwoju kultury.
9. Odcinamy się od wszystkich rozgrywek wewnątrzrządowych, których rezultatem były wypadki dnia 8-11 br. w Warszawie. Jesteśmy zawsze za socjalizmem interpretowanym zgodnie z nauką marksizmu-leninizmu.