Wiadomości

Od 14 do 16 września na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK potrwa międzynarodowa konferencja pn. "Interstellar shocks: models, observations & experiments - SHOCKS 2016". W ramach sesji zaplanowano wykład popularnonaukowy, który 15 września w Ratuszu Staromiejskim wygłosił prof. Dariusz Lis.

Konferencja astronomiczna poświęcona jest falom uderzeniowym (inaczej: szokom) w ośrodku międzygwiazdowym. Przez trzy dni naukowcy z całego świata dyskutowali o najnowszych osiągnięciach w dziedzinie modelowania oraz obserwacji szoków wokół gwiazd młodych oraz starych - wybuchających supernowych. W przypadku tych najmłodszych gwiazd - tzw. protogwiazd - szoki są ważnym mechanizmem wpływającym na finalną masę gwiazdy oraz na skład chemiczny powstających wokół niej planet. W sesji udział weźmie pięćdziesięciu badaczy, większość z nich to goście z zagranicy. Program sesji

W ramach konferencji 15 września o godz. 18:00 w Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego (Rynek Staromiejski 1) odbył się wykład popularnonaukowy dla mieszkańców Torunia. Prelekcję "Przepis na gwiazdy, planety i najprostsze składniki życia w ośrodku międzygwiazdowym" wygłosił profesor Dariusz Lis, dyrektor największego laboratorium badawczego LERMA w Obserwatorium Paryskim, specjalizujący się w astrochemii ośrodka międzygwiazdowego. W swoim wystąpieniu opowie o znaczeniu wody dla powstawania gwiazd i planet, jak w naszym Układzie Słonecznym. Jednym z najbardziej fascynujących osiągnięć astronomicznych jest odkrycie planet krążących wokół gwiazd innych niż nasze Słońce. Do tej pory zaobserwowano ponad 2 tysiące takich egzoplanet. Ale jak te planety powstają i dlaczego są tak różne od planet w naszym Układzie Słonecznym? Jakie składniki są potrzebne, aby je zbudować?  Dzięki najnowszym teleskopom takim jak Wielka Sieć Anten Sub/Milimetrowych na Atakamie, ALMA, astronomowie starają się w sposób naukowy odpowiedzieć na te nurtujące od lat pytania. Gwiazdy i planety powstają w ekstremalnie chłodnych i trudno uchwytnych obłokach pomiędzy gwiazdami w Drodze Mlecznej. Tego rodzaju obłoki zawierają wodę oraz zaskakująco różnorodne związki organiczne. Jak i gdzie powstawała woda, która obecnie tworzy oceany na naszej planecie? Czy związki organiczne mogą dostać się na nowe planety i stworzyć na nich warunki do powstania życia? 

Prof. dr. Dariusz C. Lis - Dyrektor Laboratorium Badawczego ds. Promieniowania i Materii w Astrofizyce i Atmosferze Paryskiego Obserwatorium (LERMA). Dariuszk Lis od czerwca 2014 jest profesorem fizyki na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie w Paryżu oraz dyrektorem Laboratorium LERMA. LERMA jest drugim największym wydziałem naukowym Obserwatorium Paryskiego oraz największym państwowym astronomicznym centrum badawczym we Francji. W laboratorium prowadzone są badania podstawowe z dziedziny kosmologii i wczesnego Wszechświata, powstawania i ewolucji gwiazd i galaktyk, dynamiki  ośrodka międzygwiazdowego oraz plazmy w gwiazdach, a także astrochemii, astrofizyki laboratoryjnej,  detektorów submilimetrowych oraz teledetekcji. Laboratorium LERMA było ściśle zaangażowane - na poziomie naukowym i technologicznym - w realizację niedawnych misji kosmicznych w dalekiej podczerwieni, takich jak Herschel, Planck i Rosetta. Obecnie zajmuje się budową odbiorników heterodynowych dla misji JUICE. Dariusz Lis otrzymał doktorat na Uniwersytecie Massachusetts w Amherst w 1989 roku. Swoją karierę naukową kontynuował na Caltechu w Kalifornii, gdzie pracował naukowo w latach 1998-2015. Od 2009 do 2014 roku pełnił dodatkowo funkcję dyrektora Obserwatorium Submillimetrowego Caltechu (ang. Caltech Submillimeter Observatory, CSO). Zainteresowania naukowe prof. Lisa obejmują spektroskopię molekularną wysokiej rozdzielczości obiektów Układu Słonecznego oraz ośrodka międzygwiazdowego, od Drogi Mlecznej do najdalszego Wszechświata. Przy użyciu teleskopów naziemnych oraz kosmicznych na falach submilimetrowych, w tym CSO oraz Herschela, Dariusz Lis używał molekuł oraz stosunków ich izotopów w celu wyznaczenia warunków fizycznych i chemicznych w ośrodku międzygwiazdowym oraz przede wszystkim pochodzenia wody na Ziemi. Dwukrotnie, w latach 2010 i 2014, za badania naukowe otrzymał nagrodę NASA (ang. NASA Group Achievements Award). 
Dariusz Lis jest autorem lub współautorem ponad 200 publikacji naukowych w najważniejszych czasopismach naukowych cytowanych prawie 8000 razy (h-index 51), w tym czterech artykułów w Nature i w Science. Jego badania były szeroko dyskutowane w mediach popularnonaukowych w USA m.in. w National Geographic oraz programie radiowym CBC Quirks & Quarks.  

Konferencję zorganizowało Centrum Astronomii UMK we współpracy z Obserwatorium Paryskim w ramach polsko-francuskiej współpracy z astrofizyki - HECOLS - finansowanej z grantu Harmonia Narodowego Centrum Nauki oraz po stronie francuskiej przez CNRS. Przewodniczącymi komitetu naukowego konferencji są dr Agata Karska z CA UMK oraz prof. Maryvonne Gerin z Obserwatorium w Paryżu. Lokalną organizacją zajmuje się Fundacja Aleksandra Jabłońskiego działająca na rzecz Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK. Językiem wykładowym konferencji jest język angielski, a wykłady odbywać się będą w Instytucie Fizyki UMK przy ul. Grudziądzkiej 5/7 w Toruniu. Konferencja została objęta honorowym patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego.