PISMO OKÓLNE Nr 1

• staranne działanie pracownika, co oznacza, że pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy zgodnie z wymaganiami wynikającymi z okoliczności związanych ze stanowiskiem lub rodzajem pracy i  poleceń przełożonych, a nie do osiągnięcia określonego rezultatu,
• nieponoszenie przez pracownika ryzyka związanego z działalnością zakładu pracy,
• osobiste świadczenie pracy przez pracownika, co oznacza, że bez względu na okoliczności nie może wyręczać się inną osobą,
• obowiązek świadczenia pracy na określonym stanowisku lub pracy określonej rodzajowo,
• niemożność rezygnacji przez pracownika z wynagrodzenia.

  Przedstawiając szczegółowo cechy umowy o pracę zwracamy uwagę na różnice występujące między umową o pracę, a umową cywilnoprawną o świadczenia pracy, którymi są przede wszystkim: umowy zlecenia, agencyjne i o dzieło. Cechami charakterystycznymi umów cywilnoprawnych o świadczenie pracy są:

  Umowa zlecenie - zawierając taką umowę przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego). Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane w innych przepisach, stosuje się odpowiedno przepisy o zleceniu (art. 750 kc.). Treścią stosunku zlecenia jest wykonanie lub wykonywanie określonej czynności prawnej lub faktycznej. Podobnie jak umowa o pracę, umowa zlecenie jest umową starannego działania.

  W pewnych sytuacjach przy umowie zleceniu dopuszczalne jest korzystanie z pomocy innych osób. Umowa zlecenia może być zawarta zarówno z osobą fizyczną, jak i prawną i wypowiedziana przez każdą ze stron w każdym czasie. W razie wypowiedzenia bez ważnego powodu strona wypowiadajca obowiązana jest do naprawienia szkody. Różnica między umową zlecenia a umową o pracę wyraża się przede wszystkim w sposobie świadczenia pracy. Przy umowie o pracę pracownik na bieżąco podlega kontroli i poleceniom przełożonego, natomiast zleceniobiorca jest związany treścią umowy i  zaleceniami zleceniodawcy, ale o czasie i sposobie wykonywania czynności prawnych czy faktycznych z reguły decyduje sam.

  Umowa o dzieło - w  takiej umowie przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 Kodeksu cywilnego). Przedmiotem umowy jest określony rezultat - zarówno stwarzanie czegoś, jak i  naprawa, remont czy konserwacja. Rezultat może mieć charakter materialny (np. wykonanie stołu) albo niematerialny (np. koncert). Umowę o dzieło łączy z umową o pracę ich odpłatność. Różni ją od umowy o pracę to, że może być zawarta zarówno z osobą fizyczną, jak i prawną (a nie wyłącznie z osobą fizyczną, jak przy umowie o pracę). Umowa o dzieło nie zakłada osobistego wykonywania dzieła, chociaż może to z niej wynikać. Przyjmujący zamówienie związany jest warunkami umowy, ale nie podlega poleceniom zamawiającego dotyczącym czasu, miejsca i  sposobu wykonywania. Ryzyko nieudania się dzieła obciąża przyjmującego zamówienie. Wynagrodzenie w  zasadzie przysługuje za osiągnięty rezultat. W umowie o pracę wynagrodzenie przysługuje za samo świadczenie pracy, a również za pewne okresy jej niewykonywania. Zatem podstawowym kryterium odróżniającym jest przedmiot umowy tj. czy chodzi o osiągnięcie konkretnego rezultatu czy o świadczenie pracy. Gdy nie ma podległości pracowniczej, jest to umowa o dzieło. W przeciwnym wypadku mamy do czynienia z umową o pracę.

  W świetle obowiązującego obecnie prawa pracy, tzn. poczynając od 2 czerwca br. zaszła konieczność unikania zawierania umów cywilnoprawnych we wszystkich tych przypadkach, gdy w danym stosunku prawnym przeważają cechy stosunku pracy. Nie ma przy tym znaczenia, że umowy zawierane są z emerytami, rencistami czy studentami. Decydować muszą okoliczności świadczenia pracy, praca podporządkowana oznacza - umowę o pracę. Dotyczy to również zawierania umów z własnymi pracownikami.

  Ewentualne zawarcie umowy cywilnoprawnej z własnym pracownikiem może nastąpić w przypadku, gdy dany stosunek charakteryzuje się brakiem podporządkowania oraz gdy przedmiot umowy jest odmienny od objętej umową o pracę.

  Zawieranie umow cywilnoprawnych zamiast umów o pracę jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika i  podlega karze grzywny.

  Podając powyższe wyjaśnienia jesteśmy przekonani, iż ułatwią one właściwe stosowania prawa pracy i zgodne z tymi przepisami zawieranie umów cywilnoprawnych. Podejmując zatem rozmowy nt. wykonania określonej pracy należy brać pod uwagę powyższe wyjaśnienia.

  Ponadto informujemy, że nadal obowiązują dotychczasowe przepisy szczegółowe w  zakresie zawierania umów zlecenia i o dzieło. Niektóre wyjaśnienia w tym zakresie podaliśmy w piśmie z dnia 4.01.1995 r. znak: KF-311-1/95.

  W związku z bardzo ograniczonymi możliwościami zawierania umów cywilnoprawnych prosimy Pana Dziekana, Dyrektora, Kierownika o podjęcie odpowiednich działań, które pozwolą na wykonywanie czynności, które były dotychczas zlecane w formie umowy zlecenia i  o dzieło w  ramach umów o pracę. Nie jest również możliwe zlecanie wykonywania tych czynności własnym pracownikom poprzez rozszerzenie prac wykonywanych w godzinach nadliczbowych. Uczelnia bowiem nie dysponuje na ten odpowiednimi środkami osobowego funduszu płac.

  Czynności związane z realizacją grantów badawczych KBN i badań umownych, wykonywanych przez pracowników nie będących nauczycielami akademickimi, mogą być opłacane w ramach godzin nadliczbowych tylko wówczas, gdy mają pokrycie łącznie z narzutami na ZUS i fundusze specjalne w kosztorysach omawianych prac badawczych. Podkreślamy, że praca w godzinach nadliczbowych jest limitowana i  zatrudnienie jednego pracownika w  tych godzinach nie może przekroczyć 150 godz. rocznie.

  Uprzejmie prosimy o poinformowanie Kwestora w terminie do 15 września 1996 r. o podjętych działaniach i  sposobie zabezpieczenia działania kierowanej przez Pana/ią jednostki w warunkach nowo obowiązujących przepisów prawa pracy.

  Należy podać m.in. czynności dotychczas zlecane do wykonania w formie umowy zlecenia lub o dzieło, które nadal będą mogły być zlecane w  tej formie oraz te które będą musiały być obecnie wykonywane w ramach umowy o pracę. W przypadku gdyby zachodziła konieczność zwiększenia zatrudnienia z tego tytułu należy uzyskać zgodę JM Rektora na zatrudnienie nowej osoby.

  Jednocześnie wskazujemy na potrzebę podjęcia odpowiednich kroków, celem właściwego i  racjonalnego wykorzystania czasu pracy zatrudnionych pracowników, by zmniejszyć ilość czynności dodatkowo zlecanych.

  D y r e k t o r A d m i n i s t r a c y j n y

  dr Stefan Nielek