Zygmunt Waźbiński,
Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XV i XVI,
Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2006
Monografia poświęcona jest kolekcjonerstwu europejskiemu XV i XVI wieku. Składa się z trzech części. Pierwsza omawia okres wstępny, w którym główną rolę odgrywały zbiory cesarskiego Bizancjum, pozyskane bądź w wyniku grabieży stolicy cesarstwa wschodniego przez uczestników czwartej wyprawy krzyżowej (1204) lub w okresie istnienia cesarstwa łacińskiego (1204-1261), bądź też późniejszych zakupów w okresie pogłębiającego się kryzysu ekonomicznego i politycznego państwa Paleologów. W tych okolicznościach zostały "przerzucone" na teren Europy Zachodniej nie tylko zabytki sztuki starożytnej, ale także księgozbiory zawierające teksty klasyczne, odziedziczone po starożytności. Ogromne znaczenie miało pojawienie się na przełomie XIV i XV wieku inteligencji greckiej, która najpierw zaszczepiła znajomość języka greckiego (Chryzoloras), a następnie starała się przerzucić na Zachód nagromadzone w Bizancjum skarby sztuki i literatury (Jan Bessarion). "Depozyty" bizantyjskie zostały złożone w różnych ośrodkach Italii: w Wenecji, Rzymie i Florencji. Szczególne jednakże znaczenie dla rinascità dell'antichità miała Florencja, gdzie utworzono pierwszą wielką bibliotekę publiczną (San Marco).
W drugiej części pracy autor omawia dzieje kolekcjonerstwa sensu stricte na przykładzie obiektów/zabytków pochodzących głównie z zachodniej Europy (Rzym), które zgromadzili Medyceusze we Florencji (XV wiek) i papieże w Rzymie (XVI wiek) oraz dwory północnej Italii i zachodniej i środkowej Europy (XVI wiek).
Część trzecia jest próbą z jednej strony zrekonstruowania kontekstu, w którym powstało nowożytne kolekcjonerstwo, a z drugiej - wskazania skutków tego zjawiska dla współczesnej kultury europejskiej.
Prof. dr hab. Zygmunt Waźbiński (1933-2009) był pracownikiem Katedry Historii Sztuki i Kultury UMK.