Między Wschodem i Zachodem - jeden świat i dwa imperia. Elity, święci i królowie. Wspomnienie przeszłości i zapomnianych światów
17.06.2023 - 19.06.2023 - Toruń
Instytut Historii i Archiwistyki UMK, Katedra Historii Skandynawii i Europy Środkowo-Wschodniej
87-100 87-100 Toruń, ul. Bojarskiego 1
+48-56-611-2368
dr Piotr Pranke
e-mail: piotrpranke@umk.pl
dr Gregory Leighton
e-mail: gregjleighton@gmail.com
telefon: +48-56-611-2368
Problematyka badań związanych z kształtowaniem się wczesnośredniowiecznych europejskich władztw terytorialnych stanowi jedną z najdłuższych i najbardziej fascynujących debat współczesnej mediewistyki. Dotychczasowe koncepcje badawcze związane były z wielkimi debatami historiograficznymi, kształtowały się pod wpływem poglądów opartych na schemacie ewolucyjnego rozwoju struktur władzy plemiennej, podboju zewnętrznego lub wewnętrznego, czy idei oddziaływania procesów państwotwórczych - definiowanych na poziomie ewolucyjnych zjawisk o charakterze linearnym. Na przeciwległym biegunie pozostawały koncepcje pozaewolucjonistyczne i pozalinearne postrzegające kształtowanie się sieci władzy na poziomie zmian zachodzących w obrębie struktur klanowo-rodowych, w duchu rywalizacji licznych, konkurencyjnych ośrodków władzy – odwoływały się do idei funkcjonowania społeczności segmentarnych i wodzowskich – oraz przenikającego się świata wiary, magii i ekonomii. Studia te pełne były żywiołowych dyskusji wywodzących z jednej strony swój wywód „od plemienia do państwa” – wskazując na wpływ czynników społeczno-gospodarczych i ideologiczno-politycznych w kształtowaniu „determinowanej terytorialnie państwowości” i równie deterministycznego, formalnego funkcjonowania aparatu administracyjno-militarnego – z drugiej natomiast koncepcji całkowicie przeciwstawnych. Jaki był jednak faktyczny „moment przełomu państwowego”? Czy można definiować go w kategoriach rzeczywistości generatywnej w pełni stochastycznej? Czy stanowił wypadkową ludzkich ambicji, celów, zbiegów okoliczności, kompromisów, relacji osobistych i krewniaczych wyrażonych na poziomie siły, manifestacji władzy i prestiżu? W jaki sposób należy definiować wczesnośredniowieczne struktury władzy i prestiżu? Jakie mechanizmy prowadziły do powstania sieci powiązań elitarnych, wyłonienia władzy dynastycznej, jej legitymizacji i sakralizacji? Czy ówczesne elity znajdowały się pod wpływem systemu światowego – jednego – a może wielu „systemów światów” postrzeganych przez pryzmat wielkich imperiów – i centrów pełniących równolegle rolę zaplecza, ośrodków semiperyferyjnych i peryferyjnych – przenikających się i tworzących zupełnie nową rzeczywistość? Ile było owych systemów światów? Czy geneza wczesnośredniowiecznych władztw terytorialnych oraz konstytuowanie systemów sprawowania władzy posiadała charakter ewolucyjny? - czy determinowana była rolą jednostek, dążeniem do sprawowania i manifestacji władzy i zapewnienia jej charakteru dziedzicznego? Jaki był materialny wymiar obserwowanych źródłowo przeobrażeń? W jaki sposób nowe elity władzy włączane były w struktury Imperium Chrześcijańskiego? Jaka była w tym przypadku rola memorii, świętych, czy działań misyjnych? W dotychczasowych studiach te – i szereg innych pytań często pozostawały bez odpowiedzi. Czy władztwa patrymonialne na terenie Europy Środkowej i Środkowo – Wschodniej miały jednolity wymiar i genezę? Czy Europa Środkowo-Wschodnia, Półwysep Bałkański, Półwysep Skandynawski oraz Europa Wschodnia tworzyły jeden – czy wiele światów? Jakie znaczenie w dotychczasowych narracjach miały – i mają obecnie wywodzące się z tradycji szkół historycznych konstrukcje historiograficzne?